| Katalog Türü | Siyaset |
| Eser Numarası | 743 |
| Eser Adı | Tercüme-i siyâsetnâme |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Terceme-i es-Siyâsetü'ş-şer‘iyye |
| Müellif Tam Künyesi | Şeyhülislâm Muhammed Arif b. Muhammed Emîn Meşrebzâde |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Meşrebzâde; Şeyhülislâm Muhammed Ârif Efendi. |
| Yüzyıl (Hicri) | 13. |
| Yüzyıl (Miladi) | 19. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1275 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1859 |
| Dil | Türkçe |
| Eserin Türü | Tercüme |
| Eserin Baskısı | İstanbul: Takvimhâne-i Âmire, 1275, 66 s. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser Dede Cöngî Kemâleddîn İbrâhîm b. Yahyâ el-Amâsî'nin (öl. 975/1567) Siyâsetnâme, es-Siyâsetü'ş-şer'iyye, Ahkâmü's-siyâse vb. adlarla anılan siyasete müteallik eserinin Türkçe tercümesidir. Bu tercüme kaynaklarda tespit edilebildiği kadarıyla eserin ikinci tercümesidir. Tercümelerin ilki Seyyid Sebzî Mehmed Efendi'ye (ö. 1091/1680) aittir. İstanbûlî'den sonra ise Meşrepzâde Arif Efendi (ö. 1275/1858) hicrî 1260'da bu eseri tercüme etmiştir. Meşrebzâde bu eseri 1259 yılında fetvâ emîni Asım Efendi'nin emir ve işareti üzerine kaleme almaya başlamış ve mezkûr tarihte de eseri tamamlamıştır. Mütercim eserin girişinde asıl metni Minkârîzâde Bursevî Dede Efendi"ye nispet etmiş ve eser hakkında şu ifadelere yer vermiştir: "... Ashâb-ı dikkatten Minkârîzâde Bursevî Mevlânâ "Dede Efendi" nâm ... ifâde-i merâmda lâzım olan mesâili kütüb-i mu'tebereden cem' ve tedvîn ve "siyâsetnâme" nâmiyle tesmiye.." Mütercimin ifadesine göre eser bir çok eserden toplanıp tedvîn edilerek kaleme alınmıştır. Nitekim eserde zengin kaynak kullanılması da mütercimin ifadesini doğrulamaktadır. Mütercim eseri faydasının daha çok olması (ta'mîmen li'l-fevâid) amacıyla bir zatın (Asım Efendi) emir ve işaretiyle Türkçe'ye çevirmiştir. Ayrıca esere bir de görevlilere "hediyeler" hususunu işleyen bir "hâtime" eklemiştir. Eserde daha çok siyaset ve şeriat ilişkisi işlenmektedir. Eser toplamda bir mukaddime, beş fasıl ve bir hâtimeden oluşmaktadır. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Mukaddime]: Mütercimin eser hakkındaki ifadeleri. Mukaddime: Siyasetin beyânı hakkında. Birinci fasıl: Siyâset-i şer'iyyenin meşrûiyetine dair kitab (Ku'rân-ı Kerim) ve sünnetten deliller. İkinci fasıl: Ahkâm-ı siyaset ile hüküm vermek. Üçüncü fasıl: Hakîm'in ve vâlinin görüşlerinin tefrîki ve tafsîli. Dördüncü fasıl: Da'vâ, töhmet ve düşmanlık. Beşinci fasıl: Ta'zirle ilgili meseleler. Hâtime: Hediyeler. |
| Notlar | 1. Eserin içeriği için Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Hacı Mahmud Efendi nr. 02096'da yer alan matbu nüshası kullanılmıştır. 2. Eserin bazı tercümelerinde ve katalog kayıtlarında tercümesi yapılan asıl metin Bursevî Dede Efendi olarak bilinen Muhammed b. Mustafa el-Erzurûmî'ye (ö. 1146-7/1734-5) nispet edilmiştir. Muhtemelen müellif benzerliğinden dolayı bu nispet yapılmıştır. Ancak tespit edilen yazma nüshaların istinsahı gözönüne alındığında, müellifin vefatından yaklaşık 77 yıl önceki nüshalar da tespit edilmiştir. "Dede Cöngî Kemâleddîn İbrâhîm b. Yahyâ Amâsî (öl. 975/1567)" şeklinde müellif nispeti verilen ve Mustafa b. Süleyman tarafından hicrî 1069 yılında isitnsah edilen Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi, nr. 00104-002, 24b-37a vr. künyeli yazma nüshada da olduğu gibi nüshanın istinsahı Bursevî Dede Mehmed Efendi'nin vefatından 77 yıl öncedir. Sicilli Osmânî'de Bursevî Dede Mehmed Efendi'nin hayatı ise kısaca şöyle yer verilmiştir: "Mehmed Efendi (Dede Efendi): Hz. Şemseddİn Tebriz! torunlarından olup Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi'ye damat oldu. Müderris, molla ve 1112'de (1700/01) İstanbul kadısı olup 1113'de (1701/02) azledildi. 1115 başlarında (1703 ortaları) Rumeli kazaskeri oldu. Rebiyülevvel 1115'de (Temmuz- Ağustos 1703) azledildi ve Bursa'ya sürüldü. Sonra orada Çelebi Mehmed medresesi ihsan buyuruldu. 1143'de (1730/31) affedilerek İstanbul'a gelmesinde serbest bırakıldı. Kendisi Bursa' da Sultaniye Medresesi'ni isteyerek emekliliği seçti. 1147'de (1734/35) Bursa'da vefat edip Oruçbey türbesine defnedildi. Türbe 1206'da (1791/92) yanmıştır. Alim ve fâzıldı. Dede Mevlidi bunundur. Damadı Mehmed Efendi'dir."(Sicilli Osmânî, III.) Yukarıda verilen bilgilere göre müellifin doğum tarihi bilinmemektedir. Ancak ilk evliliğini miladi 1664 yılından sonra yapan Şeyhülislam Feyzullah Efendi'ye damad olması dikkate alınacak olursa müellifin bu yıldan en az on sekiz yirmi yıl sonra evlenmiş olması gerekir ki bu itibarla doğumu en az yaklaşık 1074-82/1664-68 yılları arasında olacaktır. Keza bu tarih bahse konu olan hicrî 1069(1658) tarihli nüshamızın istinsahından yaklaşık olarak on yıl öncedir. Ayrıca 1083 tarihli nüshalar da mevcut olup yine bu tarihlerin müellifin en az çocukluk (0-10 yaş) dönemlerine denk gelmektedir. Dolayısıyla metnin müellife nispeti ilgili nüshaların istinsah tarihlerinden de anlaşılmaktadır. Ayrıca eserin ilk mütercimi ve hicrî 1091'de(1680) vefat eden Seyyid Sebzî Mehmed Efendi es-Sinopî metnin en erken 1091 tarihinden önce mevcut olduğunu da göstermektedir. Meşrepzâde Arif Efendi (ö. 1275/1858) hicrî 1260'da tercümesinde eserin müellif nispetini "Minkârîzâde Bursevî Dede" şeklinde vermiştir. Eserin hatalı nispetinin kaynaklarından biri de bu tercümedir. |
| Sınıflama (Siyaset Alanı Sınıflaması) | Fıkıh |
