Telif

Tahrîcü’d-delâlâti’s-sem'iyye 'alâ mâ kâne fî 'ahdi Resûlillâh mine’l-hiref ve’s-sanâi' ve’l-'amâlâti’ş-şer'iyye

Yazar : Huzâî Ali b. Muhammed

Detaylar

Katalog Türü Siyaset
Eser Numarası 419
Eser Adı Tahrîcü’d-delâlâti’s-sem'iyye 'alâ mâ kâne fî 'ahdi Resûlillâh mine’l-hiref ve’s-sanâi' ve’l-'amâlâti’ş-şer'iyye
Müellif Tam Künyesi Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Ahmed el-Huzâî et-Tilimsânî
Müellif Bilinen Kısa Adı Huzâî; Ali b. Muhammed
Yüzyıl (Hicri) 8.
Yüzyıl (Miladi) 14.
Vefat Tarihi Hicri 789
Vefat Tarihi Miladi 1387
Dil Arapça
Kütüphane Adı Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi
Koleksiyon Adı Şehid Ali Paşa
Koleksiyon (Demirbaş) Numarası 1853
Yazma İstinsah Tarih 0826H
Eserin Türü Telif
Eserin Baskısı nşr. Ahmed Ebû Selâme, Kahire 1401/1981.
Notlar "Huzâî, ölümünden üç yıl önce kaleme aldığı ve Merînîler Hükümdarı Ebû İnân el-Merînî’nin oğlu Ebû Fâris el-Mütevekkil-Alellah’a ithaf ettiği Taḫrîcü’d-delâlâti’s-semʿiyye ʿalâ mâ kâne fî ʿahdi Resûlillâh mine’l-ḥiref ve’ṣ-ṣanâʾiʿ ve’l-ʿamâlâti’ş-şerʿiyye adlı eseriyle tanınmıştır. Huzâî, bazı kimselerin devletin çeşitli kademelerinde görev yapanları bid‘at ehli ve aşağı bir işte çalışan insanlar olarak nitelediklerini, bundan dolayı kendisinin Hz. Peygamber zamanında mevcut resmî görev, sanat ve mesleklerle ilgili olarak bu eseri yazdığını söyler. Hulefâ-yi Râşidîn dönemine ait bilgilerin de yer aldığı eser on bölüme (cüz) ayrılmış ve 156 görev, meslek ve sanat hakkında bilgi verilmiştir. Eser Resûl-i Ekrem’in idarî, askerî, adlî ve iktisadî alandaki düzenlemeleri, Asr-ı saâdet’teki sosyal hayat ve kurumlar hakkında toplu bilgi vermesi bakımından büyük öneme sahiptir. Taḫrîcü’d-delâlât’ın başlıca kaynağı İbn Abdülberr’in el-İstîʿâb’ı olup eserin hemen hemen yarısı bundan alınan bilgilere dayanır. Müellif eserin sonunda faydalandığı 166 kitabın adını kaydetmekle birlikte nâşir İhsan Abbas’ın düzenlediği listede bu sayı 210’a ulaşmıştır. Kendi alanında ilk müstakil eser olan Taḫrîcü’d-delâlâti’s-semʿiyye asırlar sonra Faslı âlim Muhammed Abdülhay el-Kettânî’nin dikkatini çekmiş, Kettânî bazı ayrıntıları çıkarıp yeni bazı konuları eklemek suretiyle et-Terâtîbü’l-idâriyye (I-II, Rabat 1346-1347; Beyrut 1416/1996) adlı eserini kaleme almıştır. Bu eser, Ahmet Özel tarafından Huzâî ve Kettânî’nin faydalandıkları kaynaklar tesbit edilmek suretiyle bir nevi tenkitli neşri yapılarak Türkçe’ye tercüme edilmiştir (I-III, İstanbul 1990-1993). Önce Tunus’ta basılan, daha sonra Ahmed Ebû Selâme tarafından bir yazma nüshası esas alınarak neşredilen Taḫrîcü’d-delâlâti’s-semʿiyye’yi (Kahire 1401/1981) son olarak İhsan Abbas üç nüshaya dayanarak yayımlamıştır (Beyrut 1405/1985, 1993). Bu nüshalardan en eskisi 876 (1471) tarihli olup Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki (Şehid Ali Paşa, nr. 1853) 826 (1423) tarihli yazma nâşirler tarafından görülmemiştir. Kettânî, eserinin telifinde esas aldığı nüshada (Tunus, Zeytûne Ktp., nr. 7572) eksik olan onuncu bölümün yerine Hz. Peygamber zamanındaki ilmî ve içtimaî hayatla ilgili yeni bir bölüm eklediğinden Mustafa Fayda, Şehid Ali Paşa nüshasını esas alarak eserin onuncu bölümünü ayrıca yayımlamıştır (bk. bibl.). Rifâa et-Tahtâvî Nihâyetü’l-îcâz fî sîreti sâkini’l-Ḥicâz adlı kitabında Taḫrîcü’d-delâlâti’s-semʿiyye’nin bir özetini vermiş (Kahire 1291, s. 305-531), Ahmed Mübârek el-Bağdâdî eseri Muḫtaṣaru Taḫrîci’d-delâlâti’s-semʿiyye adıyla özetlemiştir." (Küveyt 1410/1990). AHMET ÖZEL, "HUZÂÎ, Ali b. Muhammed", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/huzai-ali-b-muhammed (30.11.2018).
Sınıflama (Siyaset Alanı Sınıflaması) Genel